ไซยาไนด์ (Cyanide) คือ สารเคมีอันตรายที่จะออกฤทธิ์ได้อย่างรวดเร็ว เป็นกลุ่มของสารเคมีที่มีไซยาไนด์ไอออน (CN-) เป็นองค์ประกอบ สารเคมีกลุ่มนี้มีความเป็นพิษสูงมาก ซึ่งมักพบในรูปของสารประกอบโลหะอัลคาไลด์ทีเป็นของแข็งสีขาว และสารประกอบโลหะหนัก มักพบได้มากในพืชรูปของกรดไฮโดรไซยานิค
ไซยาไนด์ เป็นสารเคมีที่มักจะนำมาใช้ในอุตสาหกรรมการผลิตกระดาษ สิ่งทอ และพลาสติก สามารถปนเปื้อนได้ทั้งในอากาศ ดิน น้ำ และอาหาร สามารถเกิดขึ้นได้เองตามธรรมชาติ พบได้ในพืชบางชนิด เช่นอัลมอนด์ แอปเปิล และยังเกิดได้จากกระบวนการเผาผลาญภายในร่างกายมนุษย์
ชนิดของไซยาไนด์ |
1.ไซยาไนด์อิสระ (Free Cyanide)คือ ไซยาไนด์ในรูปแบบของก๊าซไฮโดรเจนไซยาไนด์ หรือ กรดไซยานิค (HCN) และ ไซยาไนด์ไอออน (CN-) สัดส่วนของกรดไซยานิคต่อไซยาไนด์ ไอออน ขึ้นอยู่กับค่าพีเอช และค่าคงที่การแตกตัวของกรดในธรรมชาติจึงมักพบอยู่ไนรูปไฮโดรเจนไซยาไนด์ |
2.ไซยาไนด์กับโลหะอัลคาไลน์ เป็นไซยาไนด์ที่รวมกับโลหะอัลคาไลด์ เช่น โพแทสเซียมไซยาไนด์(KCN), ไทโอไซยาเนต (SCN–) และแอมโมเนียมไซยาไนด์ (NH4CN) เป็นต้น สารประกอบไซยาไนด์กับโลหะอัลคาไลน์มักไม่เสถียร ระเหยตัวง่าย เป็นของแข็งละลายน้ำได้ดี เมื่อละลายน้ำจะแตกตัวให้ไซยาไนด์ไอออน (CN–) ซึ่งมีความเป็นพิษสูง มีกลิ่นคล้ายอัลมอนด์ |
3.ไซยาไนด์กับโลหะหนักเป็นสารประกอบไซยาไนด์กับโลหะหนักชนิดต่าง ๆ โดยไม่มีโลหะอัลคาไลด์เป็นส่วนประกอบ เช่น คอปเปอร์ (II), ไซยาไนด์ (Cu(CN)2), ซิลเวอร์ไซยาไนด์ (AgCN) และซิงค์ไซยาไนด์ (Zn(CN)2) เป็นต้น สารประกอบเหล่านี้ละลายน้ำได้น้อยมาก |
ขอขอบคุณข้อมูลจาก : MARUMO
ลักษณะอาการเมื่อถูกสารพิษ
ผู้ได้รับสารพิษอาจมีอาการ หัวใจหยุดเต้นเฉียบพลัน หัวใจเต้นผิดจังหวะ หมดสติ ชัก เลือดเป็นกรดรุนแรง และเสียชีวิตได้โดยผลกระทบจากการได้รับไซยาไนด์อาจแบ่งได้ 2 ประเภท ดังนี้
- ภาวะเป็นพิษจากไซยาไนด์แบบเฉียบพลัน เป็นอาการที่เกิดขึ้นในทันที เช่น หายใจติดขัด เลือดไหลเวียนผิดปกติ ภาวะหัวใจหยุดเต้น สมองบวม ชัก และ หมดสติ เป็นต้น
- ภาวะเป็นพิษจากไซยาไนด์แบบเรื้อรัง เกิดจากการได้รับไซยาไนด์ ปริมาณเล็กน้อยต่อเนื่องกันเป็นเวลานาน ในเบื้องต้นอาจทำให้เกิดอาการ ปวดศีรษะ ง่วงซึม คลื่นไส้ อาเจียน เกิดผื่นแดง และอาจมีอาการอื่นๆ เกิดขึ้นตามมา เช่น รูม่านตาขยาย ตัวเย็น อ่อนแรง หายใจช้า เป็นต้น หากไม่ได้เข้ารับการรักษา อาจทำให้หัวใจเต้นช้าหรือเต้นผิดปกติ
หากสัมผัสกับ ไซยาไนด์ ควรรับมืออย่างไร?
- การสัมผัสทางผิวหนัง หากร่างกายสัมผัสไซยาไนด์ให้ถอดเสื้อผ้าที่ปนเปื้อนออกด้วยการใช้กรรไกรตัดเสื้อผ้าออกเป็นชิ้นๆ และนำออกจากลำตัวจะช่วยทำให้เสื้อผ้าที่ปนเปื้อนไม่ไปสัมผัสกับผิวหนังส่วนอื่น เช่นศีรษะ และไม่ควรให้ผู้อื่นสัมผัสร่างกายหรือเสื้อผ้าโดยตรงเพราะอาจได้รับพิษจากไซยาไนด์ไปด้วย จากนั้นทำความสะอาดร่างกายด้วยน้ำและสบู่เพื่อลดปริมาณสารพิษให้ได้มากที่สุด ก่อนรีบนำส่งโรงพยาบาล
- การสัมผัสทางดวงตา ควรถอดแว่นตาหรือคอนแทคเลนส์ออก จากนั้นให้ใช้น้ำสะอาดล้างตาต่อเนื่องอย่างน้อย 10 นาที และเดินทางไปยังโรงพยาบาลเพื่อเข้ารับการรักษา
- การสูดดมและรับประทานอาหาร หากสูดดมอากาศที่มีไซยาไนด์ปนเปื้อนเข้าไป ควรออกจากพื้นที่บริเวณนั้น หากไม่สามารถออกจากสถานที่นั้นได้ควรก้มต่ำลงบนพื้นในกรณีที่ผู้ป่วยหายใจลำบากหรือหยุดหายใจ ต้องช่วย CPR เพื่อปฐมพยาบาลเบื้องต้นและรับนำตัวส่งโรงพยาบาล
ข้อห้าม! ห้ามใช้วิธีเป่าปากหรือผายปอด เพื่อหลีกเลี่ยงการได้รับสารเคมี
หลีกเลี่ยงการสัมผัส ทำอย่างไร?
 | งดสูบบุหรี่ |
 | เก็บภาชนะที่บรรจุสารเคมีภายในบ้านให้มิดชิดและเหมาะสม |
 | ผู้ที่ทำงานเกี่ยวกับสารเคมี ควรใช้ภาชนะรองรับสารเคมีที่มีขนาดเล็กที่สุด อาจจะช่วยให้ได้รับสารเคมีน้อยลง รวมถึงลดโอกาสที่จะสัมผัส และการสูดดมลดลงอีกด้วย |
 | ผู้ที่ทำงานเกี่ยวกับสารเคมี ไม่ควรนำเสื้อผ้าหรืออุปกรณ์ที่อาจจะมีสารปนเปื้อนออกนอกสถานที่ทำงานหรือการนำกลับบ้าน |
 | ติดตั้งเครื่องดับจับควัน เนื่องจากสารเคมีอาจจะมาในรูปแบบของควัน |
 | สวมอุปกรณ์ป้องกันทุกครั้งเมื่อต้องทำงานกับสารเคมีหรือต้องเข้าไปในพื้นที่ที่มีการปนเปื้อนของสารเคมี |
ผู้ที่มีความเสี่ยงได้รับสารพิษสูงอย่างเช่น เกษตรกร ช่างเหล็ก ช่างทอง พลังงานที่อยู่ในกระบวนการผลิตกระดาษ สิ่งทอยางและพลาสติก ผู้ที่ทำงานกำจัดแมลง เป็นต้น และให้ไปพบแพทย์เพื่อเข้ารับการรักษาเป็นประจำด้วยนะครับ
ขอขอบคุณข้อมูลจาก : POBPAD
